Bescherming erfgenamen tegen schulden
Sinds 1 september 2016 is het erfrecht beter ingericht om erfgenamen te beschermen tegen schulden. Wat u moet weten, wat u kunt doen en vooral niet moet doen, zetten we voor u op een rij in dit artikel. Zodat u – voor zover dat gezegd mag worden - zo aangenaam mogelijk kunt erven.
Het meenemen van bijvoorbeeld een familiefotoboek wordt niet langer gezien als een daad van zuivere aanvaarding van de nalatenschap. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld als u de voormalige woning van de overledene alvast opruimt en de spullen die geen waarde hebben meegeeft aan een kringloopwinkel.
Goede en snelle voorlichting bij erfenissen
De nieuwe regeling zal niet alle problemen voor erfgenamen oplossen. Lang niet alle schulden van de erflater (overledene) kunnen als een onverwachte schuld worden aangemerkt. Daarom blijft voorlichting en handelen binnen drie maanden belangrijk. De heffing van erfbelasting over de nalatenschap en de gevolgen van een in waarde gedaalde woning, blijven voor risico en rekening van de erfgenamen komen.
Als het nalatenschapssaldo niet toereikend is om de schulden te voldoen, moet u als erfgenaam de schulden uit uw privévermogen voldoen. Ook al komt u hierdoor zelf in de financiële problemen.
Uitzonderingsclausule
De wet regelt vanaf 1 september 2016, dat erfgenamen op grond van een uitzonderingsclausule in de wet binnen drie maanden na het ontdekken van een onverwachte schuld via de kantonrechter de gelegenheid krijgen te voorkomen dat deze schuld uit het privévermogen betaald moet worden. Hierdoor wordt u als erfgenaam alsnog vrijgesteld van de verplichting om de schuld uit uw privévermogen te voldoen.
Van een onverwachte schuld is pas sprake als de erfgenaam de schuld niet kende en evenmin behoorde te kennen. Schulden die doorgaans uit de administratie van de erflater kunnen blijken, vallen er niet onder. Blijkt een schuld niet uit de administratie van de erflater, of had de erflater niet of nauwelijks een administratie, ook dan zal geen sprake zijn van een onverwachte schuld. De wet verwacht namelijk dat erfgenamen onderzoeken waaruit de nalatenschap bestaat en bij schuldeisers informeren naar de hoogte van de schuld als die niet duidelijk is.
Enkele voorbeelden waarin wel sprake is van een onverwachte schuld zijn:
- Een erflater kan tijdens zijn leven een onrechtmatige daad hebben gepleegd. De schadevergoeding die hieruit na het overlijden voortkomt is voor erfgenamen een onverwachte schuld.
- De schuldeiser heeft verkeerde informatie aan de erfgenaam verstrekt over de hoogte van de schuld. Voor het onbekende deel van de schuld zal sprake zijn van een onverwachte schuld.
- In de situatie dat de eerdere partner op jonge leeftijd is overleden en de erflater gebrouilleerd is geraakt met de kinderen/stiefkinderen van deze eerder overleden partner. De erfgenamen van de erflater hebben in dat geval mogelijk geen weet van de eventuele onderbedelingsvorderingen van de stiefkinderen. In een dergelijke situatie kan dan toch sprake zijn van een onverwachte schuld.
Zuiver aanvaarden van de nalatenschap
Voor erfgenamen is het niet altijd duidelijk welke gedragingen leiden tot zuivere aanvaarding. De wet wordt op dit punt verduidelijkt. Daarbij staat de bescherming van de nalatenschapsschuldeisers voorop. Vanuit deze gedachte zullen alleen de volgende gedragingen tot gevolg hebben dat erfgenamen zuiver aanvaarden:
- verkopen van goederen uit de nalatenschap;
- het bezwaren van goederen uit de nalatenschap;
- en het op andere wijze aan het verhaal van schuldeisers onttrekken van goederen van de nalatenschap (denk aan: het verdelen onder de erfgenamen onderling van waardevolle spullen zoals een kunstcollectie, sieraden).
Van zuivere aanvaarding door onttrekking van sieraden aan het verhaal van schuldeisers is echter geen sprake als de erfgenaam deze kostbaarheden bijvoorbeeld na een inventarisatie van de goederen op een lijst heeft gezet en zo beschikbaar houdt voor de nalatenschap en de sieraden alleen heeft meegenomen om ze op een veiliger plek te bewaren. Bij het verrichten van bovengenoemde handelingen is het niet aannemelijk dat erfgenamen deze onbewust verrichten.
Voor alle andere handelingen van erfgenamen geldt voortaan, dat deze niet leiden tot zuivere aanvaarding. De route naar beneficiaire aanvaarding blijft na deze handelingen open staan.
De aanvaardingsfictie
Welke gedragingen vallen wel of niet onder de nieuwe aanvaardingsfictie? Uitgangspunt blijft dat schuldeisers niet benadeeld mogen worden door gedragingen van erfgenamen.
- Gedragingen die leiden tot zuivere aanvaarding zijn:
woning verkopen, 2e hypotheek op woning vestigen, verdelen (antiek)collectie, betwisten schulden erflater, kostbaarheden voor jezelf veilig stellen/meenemen sieraden.
- Gedragen die niet leiden tot zuivere aanvaarding zijn:
fotoboek/dagboek/persoonlijke brieven meenemen (met louter emotionele waarde), woning ontruimen en meubels/spullen onderbrengen in opslag, inboedel naar kringloopwinkel brengen[1], betalen rekeningen van erflater ter voorkoming van incassokosten, kostbaarheden veilig stellen in kluis, verkoop bederfelijke waar, verkoop dieren die verzorging nodig hebben.
Conclusie
Het artikel 4:194a BW (erfrecht) is een vangnet voor schulden van de erflater die de erfgenaam niet wist en ook niet kon weten. In de praktijk zal hier slechts sporadisch een beroep op kunnen worden gedaan. Eerst moet er door de erfgenamen gedegen onderzoek worden gedaan of er schulden zijn.
Zolang de goederen (lees ook: geld) nog niet verdeeld zijn is een beroep op artikel 4:194a lid 1 BW mogelijk. Als eenmaal alle goederen van de nalatenschap zijn verdeeld onder de erfgenamen, wat doorgaans gebeurt nadat alle schulden zijn betaald, heeft het geen zin meer om beneficiair te aanvaarden.
Als gevolg van artikel 4:194a lid 2 BW krijgt u als een erfgenaam de mogelijkheid om de rechtbank te verzoeken u te ontheffen van uw verplichting de onverwachte schuld(en) uit zijn eigen vermogen te voldoen. Om te kunnen vaststellen wat het eventueel nog beschikbare geërfde vermogen is, zal u de rechtbank alle benodigde informatie moeten verschaffen over uw erfdeel en het eventuele legaat dat u heeft verkregen. Voor zover u nog over geërfd vermogen beschikt, zal dit aangewend dienen te worden om de schuld(en) te voldoen.
Advies of mediation bij erfenissen
De afwikkeling van erfenissen dient goed en zorgvuldig te gebeuren. Zorgvuldigheid betekent ook snel handelen om termijnen die er zijn om uzelf te beschermen te kunnen benutten. Laat het gevoel van een verlies van een dierbare niet vertroebelen door wat onverwachte schulden financieel voor u aan gevolgen met zich meebrengt.
Wij zijn u graag van dienst in onze rol van adviseur of mediator.
[1]Als er sprake is van waarde achteraf komt dit voor rekening en risico van de erfgenamen, dus een goede inventarisatie en voorzichtigheid is geboden. Pas dus op voor een schilderwerk dat later toch van waarde blijkt te zijn.
Deel dit artikel met anderen