Kredietcrisis voorspeld! 2009 een gevaar?
Landsmeer, oktober 2008. Vorig jaar sprak ik op de vierde dinsdag van september voor een groep private banking cliënten van een bank in het zuiden van ons land. De kredietcrisis bevond zich in de fase dat het woord subprime hypotheek een nieuw begrip was. De publieke opinie wilde ons doen geloven dat de kredietcrisis vooral een gebeurtenis zou worden van de Amerikaanse markt. Ik heb mijn tekst er nog eens op nagelezen en dit is wat ik de aanwezigen voorschotelde.
Er was een tijd dat er ongure types langs de deuren gingen en u ongewild een abonnement verkochten. Maar is dit verleden tijd? Of de vraag anders gesteld: "Wie zijn de encyclopedieverkopers van de 21ste eeuw?"
Om antwoord te geven op deze vraag is het van belang stil te staan bij het begrip Asset-backed security. Wat hierna volgt is een combinatie van een technische uitleg met veel jargon gecombineerd met een vertaling in normaal Nederlands (weergave in kleur blauw) doorspekt met een behoorlijke dosis cynisme en vooral Hollandse nuchterheid.
Asset-backed security is een effect dat wordt gefinancierd met de kasstroom gegenereerd uit een portefeuille van activa. Deze activa zijn verstrekt als zakelijk onderpand. Het is een beleggingsinstrument, een effect. Tot zover niets bijzonders.
De activa worden samengevoegd om anders te kleine en oneconomische investeringen rendabel te maken, terwijl ook het risico wordt verminderd door de onderliggende activa te diversificeren. Securitisering stelt deze activa als investering beschikbaar aan een brede groep investeerders. Algemeen geldt dat gesecuritiseerde activa veelal illiquide van aard zijn.
Men neme uit een totale portefeuille van financiële waarden de kleine en onrendabele leningen, voegen deze samen tot één pakket en scheiden deze af van de portefeuille. Dit pakket wordt zo gebundeld dat de lijken en overige schreinende gevallen niet direct uit de kast vallen. Vervolgens wordt dit pakket aangeboden aan de markt. Kopers dienen zich te realiseren dat zij daarna nooit meer van hun bundeltje leningen afkomen!
De financiële activa opgenomen in de portefeuille van asset-backed securities strekken zich uit van hypotheken en creditcardschulden tot debiteuren. Vaak wordt de term asset-backed security echter gebruikt in een engere betekenis.
Aangezien de markt voor effecten met een hypotheek als onderpand zeer groot is, worden deze effecten vaak gezien als een afzonderlijke groep. In dat geval wordt met het begrip asset-backed securities bedoeld, dat deze obligaties worden gedekt door financiële activa anders dan hypotheken.
In feite staat hier dat asset backed securities gelijk staan aan het pulp onder de leningen.
Een belangrijk voordeel van asset-backed securities is dat zij een pool van financiële activa samenbrengen die anders in hun bestaande vorm niet eenvoudig konden worden verhandeld. Door een grote portefeuille van deze illiquide activa samen te voegen, kunnen zij worden omgezet in instrumenten die vrij kunnen worden aangeboden op de kapitaalmarkten.
Er is sprake van voordeel voor de verkoper. Wees op uw hoede, want ze kunnen worden omgezet in instrumenten die vrij kunnen worden aangeboden op de kapitaalmarkten.
Mijn conclusie leidde ik destijds in door een tweetal vragen:
- Werken de Asset-backed securities als Russisch roulette onder bankiers, pensioenfondsen en andere beleggers?
- Als de subprime markt slechts 1% uitmaakt van de totale hypotheekmarkt en slechts 5% van die 'ene' procent kent betalingsproblemen waarom is er dan een kredietcrisis?
Er was volgens mij maar één conclusie: vraag 1 is geen vraag maar het antwoord! Asset-backed securities werken als Russisch roulette onder bankiers, pensioenfondsen en andere beleggers!
Nu ruim een jaar na dato blijkt er inderdaad een dodelijke werking te zijn geweest van deze verpakte bundeltjes "foute" leningen. Maar er is natuurlijk meer. Je kunt wel een bundel leningen te koop hebben, maar om de deal te doen is er altijd nog een kopende partij nodig. Iemand die gemotiveerd is om te kopen. En daar openbaarde zich de tweede kwade genius van het financiële systeem; hebzucht. Teveel topmanagers lieten zich leiden door hebzucht. Mooie rendementen kopen (en weer doorverkopen) zijn immers goed voor de jaarcijfers en wat goed is voor de jaarcijfers is goed voor de koersen. Mooi, want betere koersen zijn goed voor de bonussen. Hoge bonussen trekken weliswaar een wissel op de winst van de financiële instelling, maar van echte betrokkenheid bij de instelling waar men werkt is al lang geen sprake meer. Het is de macht van het grote geld dat verleidt en verziekt. Het geld dat altijd al de enige drijfveer was voor de foute encyclopedieverkoper. Een wolf in schaapkleren.
Voorspelling gevolgen kredietcrisis
De grote vraag is nu of de kredietcrisis een enkelvoudig begrip blijft of dat er op termijn sprake zal zijn van meerdere crises. Ik geef toe dat mijn voorspelling nogal somber van aard is, maar daarmee dien ik welbewust het volgende doel. Beleggers dienen zich bewust te zijn van het neerwaartse risico van hun belegging. Dat bewustzijn kunnen zij aan de hand van deze voorspelling toetsen. Laat ik u een aantal gebeurtenissen van recente aard schetsen en u daarop mijn visie geven.
Voorafgaand aan het weekend dat Nederland voor de eerste maal steun bood aan het Fortisconcern las ik in het Financieel Dagblad dat de Belgen reeds bezig waren om nog eens twee verzekeraars financieel bij te staan, waarvan Dexia er één was. De eerste steunoperatie aan het Fortisconcern betekende dat Nederland, België en Luxemburg de portemonnee dienden te trekken. Dat Fortis daarna binnen een week verdeeld moest worden, duidde mijns inziens op een financiële beperking aan de zijde van de Belgen. België had snel geld nodig voor de steun aan de andere verzekeraars en de enige manier om dit geld snel te krijgen, was om dit geld te lenen bij Nederland. Daarmee had België het kapitaal om de andere verzekeraars financieel te steunen en een eigen deel uit het Fortisconcern te kopen.
Daags na het Fortisdebacle voltrok zich voor de ogen van vele spaarders een ijskoud tafreel. Want even kil als de naam Icesave doet vermoeden, was de wijze waarop deze bank het spaarders onmogelijk maakte hun saldo op te nemen. De deur ging op slot en niemand kon meer bij zijn geld. Inmiddels werd ook duidelijk dat de IJslandse bankensector een nationaal probleem vormden voor IJsland zelf. Een vergadering van het IMF was nodig om harde afspraken te maken met dit land. Afspraken die noodzakelijk waren om het voor IJsland mogelijk te maken zich aan haar verplichting te houden dat de IJslandse overheid goed is voor de afgegeven garantie van €. 20.000 per spaarder. Naar nu blijkt, heeft IJsland hiervoor geld geleend van onder meer Nederland.
De Nederlandse overheid biedt een vangnet van 200 miljard voor gezonde financiële instellingen die moeite hebben met hun geldstromen. De woordkeuze van onze minister van financiën Wouter Bos en de directeur van de Nederlandse Bank Nout Wellink is opmerkelijk. Waren er signalen dat er behalve banken en verzekeraars waren, die moeite hadden om hun geldstromen gaande te houden, ook pensioenfondsen zijn die met soortelijke problemen kampen?
Hoe ver reikt de buffer van Nederland? Een staatsgarantie klinkt prachtig, maar reken maar dat de IJslanders behoorlijke zekerheden hebben moeten bieden om bij andere landen te mogen lenen. En hoe zit het met de vangnetten van de andere Europese landen? Wat is er voor nodig om de kredieten tussen de landen onderling evenals de interbancaire kredieten op te laten drogen? Er is nu nog geen Europese toezichthouder en die komt er voorlopig ook niet. Dat dit toezicht op Europees niveau er niet komt, heeft alles te maken met de primaire reactie die zal optreden wanneer er een vertrouwenscrisis uitbreekt tussen de landen zelf. Dan zal een land gaan voor haar nationaal belang. Voor het zekerstellen van haar bezittingen en haar verkregen zekerheden. Als de stenen vallen, dan blijken het dominostenen te zijn en daarvan kennen wij allen het effect. Het systeem blijkt wankel genoeg te zijn om te kunnen vallen. De grote vraag is welk land er dan als eerste bankroet is. België? Men heeft voor 2009 een sluitende begroting wanneer de economische groei uitkomt op 1,2%. Maar wat als er geen groei is?
Laten we hopen dat de creditratingbureaus hun werk dit keer goed en bovenal objectief doen. Dat we snel duidelijkheid krijgen welke staatsleningen echt de triple A verdienen. Het zou mij niet verbazen als er Europese landen aan moeten kloppen bij het IMF voor staatssteun. Krijgen we dan ontwikkelingslanden binnen de Europese Unie? Wanneer dat aan de orde is, dan is de ellende compleet. Want bedrijven kunnen belangrijke afzetgebieden hebben in bepaalde landen. Dat betekent dat er een verzwaard risico geldt voor bedrijven die een voornaam deel van hun omzet halen uit een land waarvan het land zelf in een financiële crisis verkeert. Zo leidt de kredietcrisis, tot een staatscrisis en deze leidt weer tot een bedrijvencrisis.
De hamvraag is tenslotte hoe groot de kans is dat het bovenstaande realiteit zou kunnen worden? Een glazen bol heb ik niet. Maar ik heb wel een belangrijk advies voor beleggers. Kijk niet alleen naar een zonnig scenario, maar durf ook te kijken naar het neerwaartse risico van een belegging. Pas wanneer u dat risico kunt dragen, bent u een echte belegger.
In het najaar van 2009 maak ik opnieuw de balans op. Mijn voorspelling uit het najaar van 2007 is uitgekomen in nog ergere mate dan ik had gedacht. Niemand heeft belang bij een negatief scenario, behalve de belegger die voor keuzes staat. Die belegger dient ook het negatieve scenario in ogenschouw te nemen. Met name om te kunnen bepalen of de keuze voor een belegging een verantwoord financieel risico is. Dat belang of anders gezegd die belangenafweging moet een belegger maken. Zie daar de meerwaarde van dit relaas. Geen azijnpisserij, maar een advies hoe je als belegger met je financiële belangen dient om te gaan.
Neem eens contact op met één van onze financieel planners wanneer u wilt weten hoe u er financieel voor staat.
Datum: oktober 2008
Deel dit artikel met anderen